PODSTĘP I PODSTĘPNE WPROWADZENIE W BŁĄD, A WAŻNOŚĆ UMOWY MAŁŻEŃSKIEJ, kan. 1098

Przyczyn i okoliczności podstępnego wyłudzenia zgody małżeńskiej może być wiele. Na podstawie KPK z 1983 r. , jak również na podstawie literatury i stanowisk wielu kanonistów można określić jakie elementy muszą być spełnione, aby mógł zaistnieć podstęp. Są nimi np. takie, które składają się na konstrukcję podstępu, czyli zawarcie małżeństwa pod wpływem podstępnego wprowadzenia w błąd dla uzyskania zgody małżeńskiej, jakiś przymiot drugiej strony, który ze swojej natury może poważnie zakłócić wspólnotę życia małżeńskiego. Ale trzeba mieć na uwadze to, że nakreślenie tychże przymiotów jest niezwykle trudne i dlatego nawet prawodawca nie podjął się ich wymienienia, bo dla jednej osoby przymiot drugiej osoby będzie na tle poważny, że nie będzie ona mogła w stanie stworzyć z tą osobą wspólnoty małżeńskiej, natomiast u drugiej osoby przymiot ten będzie zupełnie bez znaczenia i bez wpływu na wspólnotę małżeńską. Dlatego jest to sprawa osobista, odrębna i indywidualna dla każdego człowieka i dlatego sprawy małżeńskie należy traktować indywidualnie. Owszem, są pewne przymioty, które w sposób oczywisty utrudniają i poważnie zakłócają wspólnotę małżeńską, jak np. uzależnienie od alkoholu czy narkotyków, niepłodność, ciążę z inną osobą czy też choroby weneryczne, ale wymienienie ich wszystkich jest niezwykle trudne do wykonania.

Pewnym jest natomiast to, że musi to być świadome i celowe działanie zmierzające do uzyskania zgody na małżeństwo, która w normalnych warunkach nigdy by nie powstała. Zgoda małżeńska i jej wyłudzenie poprzez podstępne, kłamliwe manipulacje jest warunkiem absolutnie koniecznym i niezbędnym do tego, aby w ogóle można było mówić o prowadzeniu procesu kościelnego z tego tytułu. Bez tego i bez intencji autora podstępu nie można mówić o normie zawartej w kan. 1098 KPK, która brzmi:

Kto zawiera małżeństwo, zwiedziony podstępem, dokonanym dla uzyskania zgody małżeńskiej, a dotyczącym jakiegoś przymiotu drugiej strony, który ze swej natury może poważnie zakłócić wspólnotę życia małżeńskiego, zawiera je nieważnie.